Zainteresowanych tematem zapraszam na webinar dotyczący zaburzeń snu u dzieci neuroatypowych.
Osoby ze spektrum autyzmu bardzo często zmagają się również z zaburzeniami snu. Nawet 60 do 80% z nich doświadcza problemów ze snem takich jak bezsenność, zaburzenia rytmu okołodobowego, częste wybudzenia w nocy. 80% dzieci neuroatypowych śpi gorzej niż ich rówieśnicy. Często problem pozostaje nierozpoznany, zaniedbywany, uznawany jako symptom wpisany w objawy spektrum autyzmu. W związku z tym, że u źródła trudności leżą różne mechanizmy w wielu badaniach wskazuje się na niski poziom skuteczności pojedynczych interwencji.
Najczęściej zgłaszanym problemem przez pacjentów neuroatypowych są zaburzenia rytmu okołodobowego. Oznacza to, że wybudzają się częściej i na dłużej niż osoby neurotypowe, a w badaniach obiektywnych obserwujemy u nich więcej snu płytkiego (NREM1) oraz mniejszy udział procentowy stadiów głębszych (NREM2 i NREM3). Ponadto rzadziej odnotowuje się u nich stadium REM wiązane ze śnieniem. W rezultacie osoby te mają predyspozycję, aby wybudzać się w nocy bez powodu, mogą zgłaszać sen nie dający wypoczynku bo mikrostruktura snu jest nieadekwatna do potrzeb. Osoby ze spektrum autyzmu mogą mieć tendencję do turbodrzemek w ciągu dnia lub spać w nocy w okienkach czasowych po 3 godziny.
Innym typowym problemem jest bezsenność. Rodzice autystycznych dzieci często zgłaszają trudność z wyciszeniem i ułożeniem potomstwa do snu, długą latencję snu, trudność z utrzymaniem ciągłości snu dziecka oraz ogólny krótki całkowity czas snu.
Teorie próbujące tłumaczyć nasilenie problemów ze snem w tej grupie pacjentów dotyczą behawioralnych zaburzeń rutyny snu, nieprawidłowości poziomów hormonów/neurohormonów (kortyzol/melatonina/GABA) i współistniejących zaburzeń psychiatrycznych. Ponadto niektóre badania wskazują na obniżony poziom receptorów cholinergicznych i nikotynowych oraz polimorfizm receptorów glutaminowych w mózgach osób z ASD. Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe aspekty nietrudno zrozumieć dlaczego leczenie farmakologiczne może stanowić wyzwanie. Dotychczas w Polsce nie ma żadnego preparatu zarejestrowanego do leczenia zaburzeń snu w tej grupie pacjentów jednak różne preparaty są wykorzystywane off-label ze zmiennym skutkiem. Niektóre osoby otrzymują polifarmakoterapię, która zwiększa ryzyko działań niepożądanych. Należy pamiętać, że dobrze dobrane leki powinny być przepisywane przez specjalistę i nie powinny pogarszać jakości życia pacjenta i rodziny.
Leki stosowane w zaburzeniach snu:
· Melatonina – najczęściej używana substancja, jeśli jest stosowana właściwie przyspiesza fazę snu, nie ma wpływu na WASO (czas czuwania wtrąconego) ze względu na krótki czas półtrwania, może powodować zmęczenie, zmienność nastrojów, nadmierną senność w ciągu dnia.
· Agomelatyna – agonista melatoninowy, lek przeciwdepresyjny; obiecujący lek, ale nie zarejestrowany u dzieci i młodzieży, może powodować wzrost stężenia AST, ALT
· Leki przeciwpsychotyczne – często przepisywane w leczeniu agresji i zaburzeń behawioralnych w ASD (także off-label). Niektóre mają pozytywny wpływ na sen. Obserwuje się różnorodne działania niepożądane włączając wzrost BMI, cukrzycę, nadmierną senność w ciągu dnia
· Benzodiazepiny – niewiele badań i na małych grupach; są skuteczne w zaburzeniach motorycznych w czasie snu, natomiast mogą prowadzić do reakcji paradoksalnych
· Alfa-agoniści – popularne substancje w USA, rzadziej używane w Europie; 12% dzieci w USA z diagnozą zaburzeń snu i lęku otrzymywało je pomimo braku dowodów na ich efektywność; działania niepożądane to m.in. zawroty głowy i drażliwość
· Leki przeciwdepresyjne, przeciwdrgawkowe, przeciwhistaminowe – brak badań potwierdzających skuteczność tych substancji w zaburzeniach snu w tej grupie pacjentów, raportowane są liczne działania niepożądane;
Opracowane na podstawie: Ballester, P., Richdale, A. L., Baker, E. K., & Peiró, A. M. (2020). Sleep in autism: a biomolecular approach to aetiology and treatment Sleep in autism: biomolecular perspective. Sleep Medicine Reviews, 101357.